نشا مرزنجوش

نقد و بررسی : نشا مرزنجوش

نشا مرزنجوش، گیاهی دارویی با خواص فراوان

نشا مرزنجوش یا مرزنگوش که با نام انگلیسی oregano هم شناخته میشود. از گیاهان دارویی با خواص متعدد از خانواده نعناییان است که تنوع مورفولوژیکی بالایی هم دارد. سطح برگ و گلهای این گیاه دارویی را غده های
حاوی اسانس پوشانده است. بطور کلی این گیاه در دو گونه مرزنجوش وحشی و باغی شناخته میشود. سرزمین اصلی مرزنجوش اروپای مرکزی، حوزه دریای مدیترانه، منطقه معتدله شمالی، آمریکا ، آفریقای شمالی
و همچنین خاور نزدیک است، ولی بعضی محققان منشأ اصلی آن را ایران ذکر کرده اند. پراکنش این گیاه در ایران بیشتر در استانهای شمالی کشور میباشد. هر چند در استان های دیگری مانند اصفهان، لرستان، خوزستان،
فارس، بلوچستان، خراسان و یزد نیز می روید. نکته جالب توجه در مورد گیاه مرزنجوش این است که این گیاه دارویی در شرایط جغرافیایی متفاوت، به اشکال مختلفی درمی آید، مثلا در نواحی گرم به صورت گیاه پایا، در
مناطق حوزه دریای مدیترانه به صورت گیاه دوساله و در نواحی معتدل به شکل گیاه یک ساله است.

معرفی گیاه و خواص دارویی آن

کشت گیاهان دارویی به دلیل وجود اسانس ها و مواد موثره متعدد، ارزش افزوده بالایی دارند. مرزنجوش از جمله گیاهان دارویی میباشد که از دوران باستان تا به امروز برای درمان بسیاری از بیماریها استفاده می شود. این
گیاه دارویی قابلیت استفاده بصورت خشک شده و یا بعنوان ادویه برای طعمدار کردن انواع سالاد و فراورده های گوشتی را دارد. همچنین از روغن رقیق شده این گیاه به طور موضعی در بهداشت دهان، گرفتگی بینی، زخم و
خارش های پوستی استفاده می شود . اسانس روغنی این گیاه برای رایحه درمانی و آرماتراپی استفاده میشود و در صنایع صابونسازی و عطرسازی هم کاربرد زیادی دارد.

خصوصیات گیاهشناسی

گیاهی علفی، یکساله و در بعضی مواقع دوساله با ساقه‌ای راست و شاخه و برگ‌های متقابل بیضی شکل است. گلهای سفید و ریز آن از بغل برگ‌ها در خوشه‌های به هم فشرده‌ای می‌رویند. میوه آن به صورت فندقه و چهار قسمتی است. تمام قسمت‌های گیاه دارای عطر خوشایند است.

میزان کاشت نشا مرزنجوش در هکتار و توجیه اقتصادی آن

از آنجا که این گیاه قابلیت بهره بردای اقتصادی تا 5 سال را دارد و 2 تا 3 بار قابلیت برداشت در سال دارد. قیمت نسبتا بالای مرزنجوش در بازار و امکان کشت آن در شرایط جوی مناطق کویری مانند استان یزد، میتواند منبع درآمدی مطمئنی برای کشاورزان منطقه ایجاد کند. سایز نشاهای مرزنجوش تولید شده 12 الی 20 سانتی‌متر است. تعداد نشاء مورد نیاز در هکتار 100 هزار عدد است. عملکرد محصول 2 تا 3 تن در هكتار است.

نیازهای اکولوژیک

نور و دما:

مرزنجوش گیاهی است شدیدا نور دوست و توصیه میشود کشت آن در محلهای آفتابگیر صورت گیرد. نوع خودرو مرزنجوش در زمینهای آهکی و محلهای آفتابگیر میروید. باید توجه داشت که نور بر درصد اسانس گیاه تاثیر بسزایی دارد. بهترین مناطق برای کاهش مرزنجوش مناطق مرطوب و گرم میباشد.

آبیاری:

اگرچه نشا مرزنجوش به سهولت قادر به تحمل خشکی میباشد اما آبیاری به موقع و منظم گیاهان در زمین اصلی و در خزانه، نقش بسزایی در افزایش عملکرد دارد. مرزنجوش باغی ریشه هایی ضعیف و سطحی دارد و قادر به برداشت آب از اعماق زمین نیست، بنابراین نیاز آبی این گیاه باید بطور مرتب تامین گردد. پس از بارندگی یا آبیاری، باید خاک بین ردیف ها و گیاهان را به منظور سهولت در فرایند تهویه، برگردان کرد.معمولًا در طول دوره رویشی این گیاه، باید 4 تا 5 بار این کار را تکرار کرد.

خاک مناسب:

از آنجایی که مرزنجوش گیاهی چند ساله است، انتخاب مکانی مناسب ازنظر نوع خاک برای این گیاه ضرورت دارد. تقریبا در هر نوع خاکی رشد می کند اما خاکهای خشک با زهکش مناسب و قلیایی را ترجیح می دهد. pH مناسب خاک برای مرزنجوش5 تا ۸ می‌باشد و به لایه های کم عمق خاک و خاکهای شنی که حاوی ترکیبات آهکی باشد ، نیازمند است.

تکثیر و فاصله کاشت نشا مرزنجوش

تکثیر مرزنجوش به دو روش تقسیم بوته و  استفاده از بذر صورت میگیرد. روش تقسیم بوته که در اواخر بهار صورت می گیرد. بوته های سالم 2 تا 3 ساله را از زمین خارج می کنند. هر بوته را از قسمت طوقه به 8 تا 10 قطعه تقسیم میکنند و هر قسمت را جداگانه میکارند. در روش کاشت بذر مرزنجوش بصورت کشت مستقیم بذر و یا غیر مستقیم انجام می گیرد. در روش مستقیم که بهتر است در نیمه دوم اسفندماه صورت گیرد. بذرها به صورت ردیف در زمین کاشته می شوند. در روش غیر مسقیم، ابتدا بذر ها در محیط خزانه کشت میشوند. وقتی که نشاء ها به ارتفاع 6 تا 8 سانتیمتر رسیدند؛ به زمین اصلی منتقل میشوند. فاصله دو بوته نشا مرزنجوش روی ردیف کاشت بین 20 تا 25 سانتی متر درنظر می گیرند.