پایه های درختان میوه هسته دار: هر آنچه نیاز است درباره پایه ها بدانیم

تعریف پایه و پیوندک

از منظر علم باغبانی پیوند زدن، هنر اتصال دو بافت زنده گیاهی به هم است. در این حالت، دو بافت یکی شده و گیاه واحدی را به وجود می آید که به رشد خود ادامه می دهد.

بخش بالایی درختان میوه پیوندی، پیوندک (scion ) و بخش پایینی شامل ریشه‌های درخت را  پایه( Stock) می نامند. به عبارت دیگر، پیوندک به بخشی از درخت میوه گفته می شود که از گیاه  مادری و مورد نظر انتخاب می کنیم ومعمولاً قسمت هوایی درخت را تشکیل می دهد و پایه شامل بخشی از درخت است که در جای اصلی قرار گرفته و پیوندک را روی آن به طرق مختلف قرار می گیرد.

ضرورت پیوند زدن و سازگاری پایه ها

مزایای پیوند زنی و گاهی شرایط خاص ایجاب می کند تا بر روی درختان میوه هسته دار پیوند زنی صورت گیرد. شرایطی چون استفاده از پایه های قدیمی، جوان سازی درختان قدیمی باغ، ایجاد شکل های ویژه ای از رشد برای درختان تزئینی، ترمیم بخشهای آسیب دیده ناشی از خسارت جوندگان به تنه و… موجب پیوند زدن درختان میوه می شود.

اما مهترین اهداف استفاده از نهال های پیوند زده شده درختان میوه هسته دار شامل تقویت و سازگاری درختان با محیط و خاک باغات منطقه، تعدیل و توازن در رشد با پایه های با ریشه مطلوب و رقم پیوندک پربار و مرغوب، کوتاه کردن دوره نونهالی و ایجاد درختان کوتاه تر برای مراحل داشت و برداشت بهتر در باغات، استفاده از پایه های مقاوم به بیماری های ریشه و طوقه است.

از این رو پایه و پیوندک باید دارای خصوصیاتی باشند تا پیوند زنی ممکن و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد. هر قدر پایه و پیوندک از نظر صفات ژنتیکی، مشابه و از لحاظ گیاه شناسی دارای خویشاوندی نزدیکتری باشند به همان نسبت جوش خوردن بافتها در محل پیوند آسانتر و پایداری پیوند مطمئن‌تر است.

انواع پایه های درختان میوه هسته دار

اهمیت پایه در کیفیت پیوند و چگونگی آن و همچنین مقاوم و یا حساس بودن به عوامل بیماری زا قابل توجه  است. اصولاً پایه ها را به دو گروه پایه های بذری، پایه های رویشی و پایه های کشت بافتی تقسیم می کنند.

پایه های بذری

پایه های بذری به پایه های تولیدی از طریق کشت بذر می گویند. در انتخاب بذر برای این نوع پایه ها باید از بذور یکنواخت و قوی استفاده کرد و در فاصله مناسب برای تولید پایه کشت گردد. تولید پایه های بذری اقتصادی است. اکثر این پایه ها به علت منشأ بذری، فاقد ویروس ها و عوامل بیماریزا هستند.

پایه های بذری به سبب آنکه این بذور از راه جنسی تولید می شوند، از نظر ژنتیکی با یکدیگر متفاوت هستند و ممکن است برخی خصوصیات مطلوب درخت مادری در آنها نباشد. از این رو، تفاوت در میزان مقاومت و حساسیت به بیماریها، تفاوت در سازگاری با خاکها و شرایط محیطی در پایه های بذری دیده می شود. به همین سبب، استفاده از پایه های رویشی نسبت به پایه های بذری شایع تر است.

پایه های رویشی

پایه های رویشی پایه هایی هستند که از راه تکثیر غیر جنسی و ایجاد قلمه های ریشه دار تولید می شوند. هر یک از پایه ها از نظر وراثتی با دیگر پایه های حاصل از گیاه مادری مشابه هستند. پایه های رویشی از نظر  تولید گیاهان یکسان و یکنواخت، حفظ  صفات مفید گیاه مادری، مقاومت به بیماری و رشد و نمو مورد توجه هستند و استفاده از آنها اقتصادی است. در استفاده و تولید از پایه های رویشی باید توجه کرد، گیاه مادری عاری از ویروس و سایر بیماری ها باشد. همچنین پایه ها برای سازگاری با خاک و شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف بررسی شوند تا نهال هایی با پایه های سازگار با محیط تولید شوند. از سوی دیگر، باید ارقام مطلوب و تجاری درختان میوه هسته دار به عنوان پیوندک از نظر سازگاری با پایه ها بررسی شوند.

پایه های کشت بافتی

این پایه ها از طریق کشت بافت گیاهی در شرایط استریل در آزمایشگاه های مجهز تولید می شوند. کشت بافت گیاهی از طریق پرورش قسمتی از گیاه مادری در محیط کاملا استریل آزمایشگاه تولید می شود. به همین سبب علاوه بر آنکه کاملا خصوصیات مطلوب پایه مادری را دارا هستند؛ فاقد هر گونه آفت و بیماری به ویژه ویروس ها هستند. همچنین در برخی پایه های کشت بافتی با اصلاح خصوصیات، پایه های مخصوص درختان میوه هسته دار تولید شده اند تا علاوه بر سازگاری مطلوب با انواع شرایط آب و هوایی و خاکهای مختلف، درختانی کوتاه تر برای ایجاد باغات متراکم تر ایجاد کنند. همچنین، پایه های نوین کشت بافتی دارای ریشه های قوی، دارای قدرت رشدی بالا و توقع آبی کم هستند.

از این پایه های نوین کشت بافتی می توان به پایه های کشت بافتی GF (مناسب برای پیوند ارقام هلو، شلیل، بادام و آلوهای ژاپنی)، پایه کشت بافتی GN (مناسب برای پیوند انواع ارقام هلو، شلیل و بادام )، پایه کشت بافتی گزیلا (مناسب برای پیوندانواع ارقام گیلاس و آلبالو) و پایه کشت بافتی میروبالان (مناسب برای پیوند انواع ارقام آلو، گوجه سبز، زرد آلو و بادام) اشاره کرد.

برخی پایه های رایج درختان میوه هسته دار و خصوصیات آنها

در این بخش از مقاله، برخی از پایه های رایج و مطلوب برای درختان میوه هسته دار به ترتیب در زیر عنوان می گردد.

1.هلو:

• پایه های کشت بافتی GF:  سازگار با مناطق خشک و کم آب، سیستم ریشه ای قوی، مقاوم به بیماری زنگ هلو
• پایه کشت بافتی GN: قدرت رشد بسیار بالا و بیشتر از پایه GF، مقاوم به خشکی و کم آبی، مقاوم به نماتدها
• بذری هلو: رایج، کم هزینه و سازگار با پیوند هلو
• پایه های هلو نمارگارد و نمارد: دارای سیستم ریشه ای قوی، رشد مطلوب و مقاوم به نماتد
•  کادامان: سیستم ریشه ای قوی، زودبازده و مقاوم به غرقابی و کلروز آهن
• پایه کشت بافتی میروبالان: مناسب کشت هلو در خاکهای سنگین و با زهکشی نامناسب، مقاوم به خاک های آهکی و سرما، سازگار با طیف وسیعی از خاک ها، مقاوم به نماتدها و پوسیدگی ریشه

2. شلیل:

• پایه های کشت بافتی GF: سازگار با مناطق خشک و کم آب، سیستم ریشه ای قوی، مقاوم به بیماری زنگ هلو
• پایه کشت بافتی GN:قدرت رشد بسیار بالا و بیشتر از پایه GF، مقاوم به خشکی و کم آبی، مقاوم به نماتدها

3.زردآلو:

• پایه های بذری زردآلو: رایج، کم هزینه و سازگار با پیوند زردآلو، مقاوم به خاکهای آهکی
• پایه کشت بافتی میروبالان: مناسب کشت زردآلو در خاکهای سنگین و با زهکشی نامناسب

4. آلبالو و گیلاس:

• آلبالو تلخ: مناسب خاکهای خشک و سنگلاخ با تهویه خوب، دارای ریشه عمیق، مقاوم به سرما، خشکی، کمبود روی، گال طوقه، شانکر باکتریایی و بسیاری از نماتدها
• پایه کشت بافتی گزیلا: سازگاری وسیع با بسیاری از خاکها حتی خاکهای سنگین، زود بارده و پربارده، مقاوم به کلروز، شرایط غرقابی و سازگار با خاک های آهکی، مقاوم به کم آبی و سرما

5.آلو:

• بادام تلخ: مقاوم به خشکی
• پایه کشت بافتی میروبالان: مناسب کشت آلو در خاکهای سنگین و با زهکشی نامناسب، مقاوم به خاک های آهکی و سرما، سازگار با طیف وسیعی از خاک ها، مقاوم به نماتدها و پوسیدگی ریشه

6. گوجه سبز: 

• پایه کشت بافتی میروبالان: مناسب کشت گوجه سبز در خاکهای سنگین و با زهکشی نامناسب، مقاوم به خاک های آهکی و سرما، سازگار با طیف وسیعی از خاک ها، مقاوم به نماتدها و پوسیدگی ریشه

7.بادام: 

• بادام تلخ: مقاوم به خشکی
• پایه های کشت بافتی GF: سازگار با مناطق خشک و کم آب، سیستم ریشه ای قوی
•  کشت بافتی GN:قدرت رشد بسیار بالا و بیشتر از پایه GF، مقاوم به خشکی و کم آبی، مقاوم به نماتدها
• پایه کشت بافتی میروبالان: مناسب کشت بادام در خاکهای سنگین و با زهکشی نامناسب، مقاوم به خاک های آهکی و سرما، سازگار با طیف وسیعی از خاک ها، مقاوم به نماتدها و پوسیدگی ریشه
• آلو: مناسب کشت بادام در خاکهای سنگین و با زهکشی نامناسب، مقاومت به بیماری پوسیدگی قارچی آرمیلاریایی

جهت مشاوره درباره احداث باغ، نوع انتخاب نهال و چینش درختان میوه می توانید از خدمات مشاوره و پیمانکاری احداث باغ کالوزان بهره ببرید.