بستر کشت گلخانه ای

انواع بستر کشت گلخانه بمنظور جبران عدم‌ وجود خاک‌ مناسب درمحل ساخت‌ گلخانه استفاده می‌شود. بستر های کشت به‌نوعی خاک‌مصنوعی برای گلخانه بوده و به‌نوعی نقش‌ خاک را ایفا می‌کنند.

باتوجه به شرایط کنونی زمین و خاکی که از املاح آن کم‌ شده، یکی‌از مهم‌ترین اجزای کشت می‌باشد. اتفاقاتی درجهان رخ‌ داده که موجب شده بجای خاک طبیعی ، مجبور به استفاده‌ از مواد و وسایل‌ دیگری باشیم.

معمولاً محل گلخانه‌ها براساس شرایط آب‌و‌هوای محل انتخاب می‌شود و کمتر به خاک محل انتخاب‌شده ارتباط دارد. اگر خاک مناسب نباشد ، یک راه‌حل عالی ، ایجاد خاک‌مصنوعی کشاورزی و استفاده از بستر کشت ( درصورتی که نمی‌خواهید کشت هیدروپونیک داشته‌باشید ) در گلخانه است.

چرایی استفاده از بستر کشت در گلخانه

مشکل فقیر شدن تدریجی خاک که در بسیاری از موارد به علت تک محصولی‌بودن بوجود آمده‌است. دهه‌ها قبل سبب اجرای سیستم تناوب گلخانه ای شد که با ابزارخاصی گلخانه را جابجا می‌کردند. یا خیلی‌ساده مکان گلخانه را عوض می‌کردند تا بتوانند کشت کنند ( این‌روش در گلخانه‌های تونلی متداول است ).

نوآوری بعدی ، استفاده از مواد بی‌اثر و توسعه محصولات بدون‌ خاک بود که محیط ریشه را از خاک جدا می‌کند. و بیماری‌های خاکزاد را به‌شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. ذخیره آب و موادغذایی یک خاک خوب کشاورزی ، بالاتر از موادمصنوعی است. و درنتیجه احتمال خطا درآن ، بسیارکمتر از رشد در موادمصنوعی می‌باشد.

تفاوت کشت در مزرعه و بستر کشت

انواع بستر کشت گلخانه همانند هر بستر کشت دارای چهاروظیفه اصلی است که عبارتنداز : نگهداری آب و موادغذایی، تبادل‌گازی بین ریشه و اتمسفر و محل استقرارگیاه.

خصوصیات مطلوب خاک های گلخانه ای

گرچه تکنیک‌های آبیاری مکرر و مدرن تا حدزیادی نقش اساسی خاک را که ذخیره آب و موادغذایی است ندارند. ولی یک خاک با بافت لومی یا لومی-شنی برای محصولات گلخانه ای بسیارمناسب خواهدبود. و درحالت ایده‌آل 50 تا 60% شن دارد و مملو از موادآلی مناسب می‌باشد.

ساختمان مناسب ، تخلخل مناسبی بوجود می‌آورد ( که برای هوادهی ریشه ضروری‌ است ) و به نفوذپذیری متعادل که در محصولات حفاظت‌شده بسیارمهم است ، کمک می‌کند. جنبه‌ای که اغلب موردغفلت قرار می‌گیرد، شرایط زهکشی خاک گلخانه است. درصورت لزوم ، باید برای خاک، شبکه زهکشی مصنوعی فراهم شود.

ظرفیت تبادل کاتیونی ( CEC ) مناسب ، PH متعادل ( از 6 تا 7.5 ) و عدم مشکل شوری و قلیایی می‌تواند کیفیت کلی مناسبی باشد. ولی این شرایط همیشه در خاک گلخانه وجودندارد. به دلیل رشد کمتر ریشه ، عمق خاک در محصولات گلخانه ای معمولاً به اندازه سایر محصولات محدودکننده نیست. به‌این شرط که زهکشی مناسب وجود داشته باشد. عمق خاک باید حداقل 30 تا 40 سانتی‌متر باشد.

چیزهایی که در مدیریت خاک گلخانه باید به آن توجه نمود

در کشت محافظت‌شده گلخانه‌ای، علاوه‌بر عملیات متداول خاک‌ورزی ، به وضعیت زیست‌شناسی خاک ( وجود پارازیت‌ها و بیماری‌های خاکی ) باید توجه‌ویژه نمود. افزودن موادآلی در خاک ( عمدتاً جهت بهبود ویژگی‌های فیزیکی و آبی ) باید همراه با بررسی شرایط شوری و قلیایی ، به‌همراه میزان دردسترس بودن موادغذایی باشد. ثابت‌شده است که استفاده‌از مالچ پلاستیکی شفاف برروی خاک لخت در طول فصل پرنور ، در کاهش مشکلات سلامت ناشی از خاک گیاهان و جلوگیری یا کاهش استفاده از آفت‌کش ها مؤثر است.

مزایای بستر کشت گلخانه

دلایل اصلی گسترش محصولات پرورش‌یافته برروی مواد بستر کشت در گلخانه ، جلوگیری از بیماری‌های خاکی و عملکرد خوب زراعی محصولات در این سیستم بوده‌است. علاوه براین ، با گسترش تکنولوژی‌های مواد و بهبود مدیریت ، آن‌ها می‌توانند کارایی استفاده از آب و موادغذایی را بهبود بخشیده و موجب کاهش چندین عملیات زراعی در مدیریت خاک شوند.

تولیدبالاتر و زودرسی محصولات بدون خاک ، حاصل بهبود در تأمین آب و موادغذایی و اکسیژن‌رسانی خوب به ریشه است که موجب کیفیت خوب محصول می‌شود.

معایب بستر کشت گلخانه

معایب مهم محصولات رشد کرده در مواد بستر عبارتند از:

1- هزینه اولیه بالا
2- نیاز به مدیریت فنی
3- ظرفیت‌بافری پایین سیستم‌ها، به‌دلیل حجم‌محدود مواد درگیر.
دسترسی اندک به آب و موادغذایی نیازمند نظارت مداوم‌است تا از عدم‌ موفقیت درتأمین مداوم آب و موادغذایی که ممکن‌است پیامدهای زیان‌باری به‌دنبال داشته باشد، جلوگیری گردد. جنبه منفی دیگر بستر کشت در گلخانه ، تولید حجم‌بالای محلول است که از موادکاشت زهکشی می‌شوند که باید به همراه ضایعات مواد برطرف شوند. بازیافت آن به نوع ماده بستگی دارد.

اجزای محیط رشد

الف) مواد آلی: 1- پیت 2- كوكوپیت 3- پوست درختان 4- خاك برگ 5- كود دامی

ب) مواد معدنی: 1- ورمی كولیت 2- پوكه 3- پرلیت 4- پشم سنگ
در مباحث بعدی این اجزا را مورد بررسی قرار می دهیم.